Privacy bezwaren weggenomen

Aan het gebruik van persoonsgegevens kleven veel privacy bezwaren. Kees licht toe hoe zij hiermee omgegaan zijn: "We hebben uitgebreid overleg gehad met de data protection officer en gekeken naar de mogelijkheden. Het betreft statistisch onderzoek, de wetgeving maakt hiervoor een uitzondering. Door de data te anonimiseren en geen uitspraken te doen over individuen, maar alleen over groepen, zijn we tot de conclusie gekomen dat het onderzoek past binnen de geldende privacyregelgeving. Daarnaast is het achterliggende doel, namelijk armoedebestrijding en zelfredzaamheid bevorderen, een publiekrechtelijke taak van de gemeenten. Met dat doel is het onderzoek uitgevoerd en zijn ook de afzonderlijke registraties opgezet waaruit we data hebben gehaald."
Belangrijk in het onderzoek was een eenduidige definitie van armoede te bepalen. Kees vertelt hierover: "Er zijn veel verschillende definities van armoede. In dit onderzoek hebben wij ons gericht op de volgende uitgangspunten: een huishoudensinkomen van maximaal 110% van de bijstandsnorm, het gebruik van één of meer schuldenvoorzieningen en een onderzoeksvraag in hoeverre men moeite heeft om rond te komen."

Belangrijkste resultaten

In zijn presentatie licht Kees de belangrijkste resultaten toe. Zo vertelt hij dat armoede, op basis van het inkomen, in de gemeente Maasluis rond het landelijk gemiddelde ligt, maar dat dit in zowel Vlaardingen als Schiedam hierboven ligt.
Door data van diverse voorzieningen te koppelen aan een bevolkingsbestand zijn vervolgens de kenmerken van gebruikers van armoede- en schuldenvoorzieningen onderzocht. Wat kenmerkt deze armen in termen van leeftijd, geslacht, samenstelling huishouden, herkomst, gezondheid, woningsituatie en woonbuurt? En in welke mate is er samenhang met armoede? Kees presenteert de belangrijkste onderzoeksresultaten: "Uit ons onderzoek bleek dat jongeren vaker arm zijn dan ouderen, dat vrouwen vaker arm zijn dan mannen en dat armen heel vaak alleenstaand zijn, eventueel met kinderen. Wanneer we kijken naar de herkomst, dan blijkt dat inwoners met een migratieachtergrond veel vaker arm zijn dan inwoners van Nederlandse herkomst. Daarnaast zien we dat armen vaak gezondheidsproblemen hebben en vaak in kleine, goedkope woningen wonen."
Om antwoord te kunnen geven op de vraag of er sprake is van verborgen armoede, is data vergeleken. Er is bijvoorbeeld gekeken naar mensen die wel schuldhulpverlening, maar geen andere armoedevoorzieningen hebben. "We trekken de voorzichtige conclusie dat inwoners met een inkomen tot 110% van de bijstandsnorm goed in beeld zijn, maar dat verborgen armoede vooral speelt bij inwoners met een inkomen boven de 110%. Deze groep worden de kwetsbaren genoemd. Deze groep is interessant met het oog op schuldpreventie", aldus Kees.

Vervolgonderzoek naar effectiviteit van armoede- en schuldenbeleid

Het jaar erop is er een vervolgonderzoek gestart, waarmee men meer inzicht wilde verkrijgen in de dynamiek van armoede en in de effectiviteit van het armoede- en schuldenbeleid. Hiervoor is gekeken naar het bereik van voorzieningen en zijn diverse evaluatievragen onderzocht. Hierbij valt te denken aan 'Draagt bijzondere bijstand bij aan het voorkomen van schulden?', 'Wat is het effect van budgettraining?' of 'Hoeveel cliënten die zich melden bij schuldhulpverlening vallen voortijdig uit?. Kees licht de eerste resultaten van dit onderzoek toe: "Het beleid blijkt op onderdelen redelijk effectief. Echter zien we dat de armoede is toegenomen, vooral langdurige armoede. Daartegenover staat ook dat het voorzieningengebruik is afgenomen. Met name het bereik van schuldhulpverlening is klein, dit is natuurlijk onbevredigend. Daarnaast zien we dat bijna de helft van de cliënten in schuldhulpverlening voortijdig uitvalt."
Op basis van deze onderzoeksresultaten heeft het Kenniscentrum diverse aanbevelingen gedaan aan de betreffende gemeenten. Op het gebied van schuldhulpverlening is dit onder andere het vergroten van het bereik van schuldhulpverlening. De gemeenten wordt geadviseerd in te zetten op het voorkomen van uitval en recidive, bijvoorbeeld door persoonlijke aandacht, maatwerk en nazorg. Tot slot kan er gekeken worden naar de mogelijkheden voor vroegsignalering door gegevensuitwisseling. Op die manier kan – hopelijk – de beginvraag 'Is er sprake van verborgen armoede?' in de toekomst met 'Nee' worden beantwoord.
Met dank aan Kees Brandwijk, beleidsonderzoeker bij Kenniscentrum MVS